The edge of Anatolia: Pergamum and Ephesus

อัลบั้มที่สามตามมาไม่ช้าไม่เร็ว พอภาระทางการเรียนซาๆ ลง ก็มาเล่าเรื่องกันต่อดีกว่านะคะ

หลังจากออกจาก Istanbul ทางเรือเฟอรี่ข้าม Marmara Sea กว่า 2 ชม. ในที่สุดเราก็เข้ามาสู่ดินแดนอนาโตเลีย (Anatolia) หรือ Asia Minor กัน

ใครที่รู้จักยิ้มมานานหลายปีหน่อย ย่อมได้ยินยิ้มพูดๆ บ่นๆ มาบ้าง ว่า “ชอบคำว่า Anatolia จัง อยากไปๆ” ที่อยากไปหนักหนาก็ไม่ใช่เพราะอะไรหรอก ตอนอยู่ปี 1 ระดับปริญญาตรี ยิ้มได้เรียนวิชา World Archaeology ตอนนั้นก็ได้รับรู้ว่ามีโบราณสถานสำคัญอยู่ในแถบ Anatolia นี้หลายไซต์ ไม่ว่าจะเป็นเมืองทรอย หรือหมู่บ้านก่อนประวัติศาสตร์ชื่ออ่านยาก ‘Catalhoyuk’ (ชา ตาล โฮ ยุค) ที่อาจารย์ที่คณะโบราณคดีแห่งมหาวิทยาลัย UCL ชอบไปขุด และพูดถึงบ่อยๆ (เหลือเกิน)

วันนี้ได้มาเหยียบ Anatolia แล้ว!! เย้ !! ถึงหนังสือท่องเที่ยวจะจัดกลุ่มให้เป้าหมายของเราอยู่ในเขต Aegean Coast แต่แหม...อย่างไรเสียมันก็ยังอยู่ในดินแดนที่เรียกว่า Anatolia แหละน่า Northwest Anatolia ไง ถือว่าข้าพเจ้าประสบความสำเร็จแล้ว ย้าฮู้ !!

ดินแดนนี้เป็นดินแดนในแถบเอเชียที่ได้รับอิทธิพลจากกรีกและโรมันอย่างยิ่งยวด จากการขยายฐานอำนาจของอาณาจักรใหญ่ในยุโรปในสมัยก่อนโน้น ดังนั้น...สิ่งที่เราจะได้เห็นจนเจนตาก็คือ

1. Theatre หรือโรงมหรสพที่มีรูปร่างกลมๆ มีที่นั่งเป็นขั้นบันได ถึงเราจะเรียกสิ่งก่อสร้างนี้ว่า Theatre แต่มันไม่ได้ใช้ในการบันเทิงอย่างเดียวนะคะ แต่เขามีไว้เป็นที่ชุมนุมทางการเมืองด้วย ในแถบนี้มีให้ดูทั้งแบบกรีก และแบบโรมันกันเลยทีเดียว

2. Column คือเสากลมๆ ที่บนยอด (เรียกว่า capital) จะมีลักษณะต่างๆ กันไป บ้างก็ดูเหลี่ยมๆ ธรรมดา (แบบดอริก) บ้างก็ม้วนลง (แบบไอออนิก) หรือบ้างก็เป็นลวดลายดอกไม้อ่อนช้อยงดงาม (แบบโครินเธียน) เนื่องด้วยมันมีเยอะมากกกกกก จนถ่ายรูปมุมไหนก็มักจะติด column มา เราจึงเกือบจะรวมรูปที่ถ่ายมาทั้งหมดเป็น Column Collection ได้อยู่แล้ว

3. Arch คือส่วนที่อยู่ระหว่างเสาหรือบนช่องประตู ใช่ค่ะ..ที่เห็นโค้งๆ กลมๆ นั่นแหละค่ะ ซึ่งเราก็มีหลายแบบต่างๆ กันไป แบบมนๆ ไม่มีเหลี่ยมเลยก็เรียกว่าแบบ Romanesque (ได้รับอิทธิพลมาจาก Roman) แบบแหลมๆ นิดหน่อย (ที่แพร่หลายในอังกฤษ) ก็เรียกว่าแบบ Gothic หรือ Early English แต่ในอนาโตเลียนี่มีแต่แบบโรมันอย่างเดียวแหละนะ

4. acropolis

ตอนเรียนๆ มาเขาก็ไม่นิยามด้วยว่า acropolis คืออะไร เพราะพอพูดว่า acropolis นักเรียนก็อ๋อออออ...เข้าใจในคอนเซ็ปต์ (แล้วจะอธิบายยังไงดีฟะ) ยิ้มเข้าใจเอาเองว่าเป็น 'เมืองสูง' ที่เป็นวัด เป็นสถานที่สำคัญ เป็นอาคารศูนย์กลาง เป็นส่วนสำคัญของเมือง แล้วก็มีบ้านเรือนคนธรรมดารายล้อมอยู่เบื้องล่าง

เอาล่ะ...อารัมภบทมายาวพอละ บล็อกนี้ตัวหนังสือเยอะนะคะ ถ้าเบื่อก็ลากลงข้างล่างโลด รูปที่ข้าพเจ้าถ่ายมาก็มีไม่เยอะ เอาเป็นว่าถ้าสนใจดูภาพทุกเหตุการณ์โดยละเอียด ขอเชิญที่บล็อกพี่เต่าเจ้าเก่าตาม link ด้านล่างนี้ค่ะ

http://tktao.multiply.com/photos/album/33 ---- Burgama and Foca

http://tktao.multiply.com/photos/album/34 --- Ephesus - Kusadasi - Samos

เมืองที่เราจะไปเที่ยวกันในเวลา 2 วันที่เหลือนี้ เป็นเมืองเก่า ชื่อ Pergamum เมืองใหญ่ในสมัยกรีก (บางตำราก็เรียก Pergamon น่ารักดีอ้ะ ฟังดูคล้ายๆ การ์ตูนโปเกมอนเลย) และ Ephesus (อ่านว่า ef-fes) เมืองใหญ่ในสมัยโรมัน ซึ่งโบราณสถานทั้งสองแห่งนี้ ตั้งอยู่ใกล้กับเมือง Burgama และ Selcuk (อ่านว่า เซล - ชุค) ของประเทศตุรกีตามลำดับ

จะว่าไปแล้วก็ไม่สามารถนิยามลงไปเลยว่า Pergamum เป็นกรีก หรือ Ephesus เป็นโรมันนะ คือจริงๆ มันก็เริ่มต้นจากสมัยกรีกหมดแหละ แต่ pergamum ยังดูเป็นกรีกอยู่มาก แต่ Ephesus โดนความเป็นโรมันครอบลงไปหมดแล้ว

พอลงมาจากเฟอรี่ ลัดเลาะผ่านถนนใหญ่มอเตอร์เวย์ได้พักใหญ่ อยู่ดีๆ เราก็ต้องมาผ่านถนนเล็กถนนน้อยที่เผยให้เห็นความเป็น ‘ตุรกี’ แท้ๆ หลายต่อหลายสาย เพราะถนนแต่ละเส้นผ่านหมู่บ้านเล็กๆ ที่ให้เราเห็นวิถีชาวบ้าน และทิวทัศน์แบบที่จะหาไม่ได้ตามโปรแกรมทัวร์ใดๆ

ดูไปดูมา อื่ม...รู้สึกว่าคล้ายๆ ต่างจังหวัดในประเทศไทยมากเลย ออกจะแออัดและไร้ระเบียบกว่าด้วยซ้ำ

ภูเขาในแถบนี้แห้งแล้งมาก จากการสังเกตคร่าวๆ ยิ้มว่ามันเป็นหินหรือดินแห้งๆ นะ ดูท่าทางร่วนเหมือนทราย ไม่รู้จะกักเก็บน้ำได้ดีแค่ไหน ต้นหมากรากไม้ก็ต้นเล็กๆ แกร็นๆ แพะ แกะ วัว ที่ชาวบ้านเลี้ยงไว้ก็ผอมมาเชียว...แม่เจ้า...นี่ขนาดอยู่ใกล้ทะเล น่าจะได้รับอิทธิพลจากมรสุมบ้างนะ ยังดูแห้งแล้งได้ขนาดนี้ แล้ว inland ลึกๆ เข้าไปมันจะไม่แย่ไปกว่านี้เหรอ

คิดไปคิดมา เออ...ย่านสมบูรณ์มันอาจจะอยู่แถวๆ ตอนใต้ แถบฝั่ง Mediterranean หรอไม่ก็แถบ Black Sea ก็ได้นะ เอาเหอะ..อย่างไรเสียมันก็ต้องมีวิธีให้เขาทำมาหากินได้แหละ เติบโตเป็นประเทศกันมาได้นานขนาดนี้แล้ว

มาๆ เข้าเรื่องกันต่อค่ะ แล้วเราก็มาถึงเมือง Burgama ซึ่งเป็น Market Town ของแท้ ตัวเมืองทั้งแออัด ยัดเยียด แต่ก็ทำเมินๆ มองข้ามไป เพื่อไปให้ถึงจุดหมายหลักแห่งแรก ก็คือ Acropolis หรือเมืองสูง ซึ่งต้องขับรถขึ้นดอยไปหน่อย รถแล่นขึ้นไปเรื่อยๆ บนถนนลาดยางที่บางจนเหมือนรถวิ่งอยู่บนลูกรัง มองไม่เห็น Public Transport ใดๆ เลย เห็นแต่นักท่องเที่ยวแบบ Backpacker 2 คนเดินอยู่บนถนนหัวแดงเพราะฝุ่นคลุ้งกระจาย คุณพระคุณเจ้า นี่โชคดีนะ ที่เรามีคนอนุเคราะห์ยานพาหนะ ไม่อย่างนั้น...กว่าจะเดินขึ้น Acropolis ได้ กล้ามขาคงอักเสบกันพอดี

จากการประเมิน Acropolis ของเมือง Pergamum แบบคร่าวๆ อื่ม ใช้ได้นะ ถึงจะดูเหมือนไม่ค่อยได้รับการดูแลเอาใจใส่เท่าไหร่ แต่ว่าความอลังและความสำคัญของเมืองก็มีไม่น้อย และการตั้งอยู่บนภูเขาสูง (สูงกว่า acropolis ในเอเธนส์อีก) ทำให้ทิวทัศน์ออกมาดูดีขึ้นมากเลยทีเดียว ตอนที่ยืนมองลงมาจาก Theatre ชั้นบนสุดอ้ะ ขาสั่นพับๆ เลยค่ะ

จาก Acropolis เราก็ข้ามสถานที่สำคัญอื่นๆ แล้วไปที่ Asclepeion ซึ่งเป็นสถานที่ในการรักษาพยาบาล อา....แต่ไม่ใช่ในลักษณะโรงพยาบาลนะคะ แต่ที่นี่เป็นสถานศักดิ์สิทธิ์ของเทพแห่งการรักษามากกว่า เขาให้นิยามว่า 'healing temple' น่ะค่ะ คนป่วยก็จะมานอน มาบวงสรวงให้เทพมาเข้าฝันว่าต้องรักษายังไง พอหายก็เอาของมาถวาย อะไรทำนองนั้น เราเดินชมกันได้นิดหน่อยฝนก็เทลงมาๆ ๆ เลยไม่ได้ชื่นชมและบันทึกภาพเท่าไหร่ แต่ก็มีเรื่องพอให้ได้ฮานิดๆ หน่อยๆ ค่ะ คือมีน้องหมาตัวเมียสีขาวตัวหนึ่ง ชีชอบเข้ากล้องมาก พอพวกเราถ่ายรูปกัน ชีก็เดินมานอนโพสต์ท่าโน่นนี่ แล้วก็ล้มตัวลงนอนขวางวิถีกล้องของพวกเราไปซะ พอบอกให้นอนหงายก็หงายขึ้นมาแล้วยกสองขาทันที ราวกับเป็นนางแบบมืออาชีพ บอกให้เก็กท่าก็เก๊ก ว่านอนสอนง่ายจัง (จริงๆ แล้วหมาตัวนี้มันอาจจะนอนท่าแปลกๆ อยู่แล้วก็ได้แฮะ มันอาจจะคิดในใจว่า "คนพวกนี้เป็นอะไรวะ ถ่ายรูปอยู่ได้ เกิดมาไม่เคยเห็นหมานอนหรือไง")

จาก Pergamum เราก็ไปค้างคืนกันที่ Foca (ฟอร์ - ช่า) เมืองที่ (เขาอ้างว่า) เป็นเมืองเมืองรีสอร์ตสำหรับชนชั้นกลาง อยู่ติดทะเล วิวสวย พอไปถึงจริงๆ แล้วก็อืม... ก็น่ารักดีนะ แต่ห่างไกลจากคำว่าเมืองรีสอร์ตอ้ะ เหมือนเมืองประมงมากกว่า เพราะมีเรือจอดเต็มไปหมด แล้วก็มีร้านอาหารทะเลเรียงรายทั่วทั้งฝั่ง ได้โอกาสสั่งอาหารทะเลมากินแล้ว ปลาท้องถิ่นทอด (ที่ไม่รู้ชื่อ เพราะเจ้าบ้านเป็นคนสั่ง) อร่อยมากค่ะ เนื้อมันนุ่มๆ หวานๆ ฉ่ำพอดี ไม่แห้งเกินไป สั่งมา 2 ตัว กินกันไม่หวาดไม่ไหวทีเดียว

เช้าวันถัดไป เราก็เดินทางออกจาก Foca ตรงต่อไปที่ Ephesus ซึ่งลงใต้ไปอีกหน่อย เมืองนี้ได้รับอิทธิพลโรมันอย่างเห็นได้ชัด ดูจากการวางผังเมือง สภาพบ้านเรือน หรือศิลปะ และดูเหมือนว่าจะเป็นสถานที่ได้รับความนิยมมากกว่า Pergamum เพราะได้รับการดูแลมากกว่า มีนักท่องเที่ยวเยอะกว่า และดูสะอาดสะอ้านกว่า

วันนี้ฟ้าใสมากกกก มากจนทำให้ศศิษยาต้องควักเอาครีมกันแดด SPF 60 ออกมาทา ซึ่งก็ถนอมรักษาผิวไม่ให้ไหม้แดด (แต่ไม่ได้ช่วยรักษาความขาวเลย วันเดียวดำลง 20%) ให้ตายสิ...แต่กระนั้นก็ดี ก็ยังเดินไปได้เรื่อยๆ ไม่เบื่อ เพราะว่าเมืองมันสวยทุกอณูจริงๆ

สิ่งที่เราไม่ได้เห็นก็คือ The Temple of Artemis ซึ่งเป็น 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลกยุคโบราณ ตอนนั้นก็หากันใหญ่ เพราะ Lonely Planet แนะนำไว้ แต่หายังไงก็ไม่เจอ..พอมาค้นคว้าทีหลัง อ๋อ....มันอยู่แถวๆ ขอบเมือง selcuk โน่น ไม่ได้อยู่ในตัว Ephesus แต่ถึงไปก็ไม่มีอะไรเหลือแล้วล่ะ เพราะว่า...พวกรูปสลักที่เจอในการขุดค้นที่ได้รับการสนับสนุนจากอังกฤษ ก็ระเห็จไปอยู่ใน British Museum ณ "Ephesus Room" เรียบร้อยโรงเรียนบริเตน

Ephesus เป็นเมืองท่าที่สำคัญ ตอนนั้นระดับน้ำทะเลหนุนสูงขึ้นมาถึง Selcuk เลยมีท่าเรืออยู่ใกล้ๆ พอมีท่าเรือ เศรษฐกิจก็เจริญ ทำมาค้าขึ้น ขยายเมืองออกได้เรื่อยๆ แต่พอถึงช่วงน้ำทะเลลงต่ำ เมืองนี้ก็ค่อยๆ ล่มสลายลง... (ระดับน้ำทะเลมันเปลี่ยนแปลงได้เรื่อยๆ อยู่แล้ว เพราะแผ่นทวีปของเราบางด้านก็ยกตัว บางด้านก็ยุบตัว ทางฝั่งอ่าวไทยของเรานี่ เมื่อก่อนระดับน้ำก็ต่ำกว่านี้เหมือนกัน)

จริงๆ คำว่าล่มสลายมันก็ฟังดูแรงไปหน่อย...เรียกว่าค่อยๆ หายไปจากประวัติศาสตร์น่าจะฟังดูดีกว่านะคะ (เขาใช้คำว่า decline ซึ่งยิ้มว่ามันไม่เชิงล่มสลายนะ ไม่ได้เกิดขึ้นปัจจุบันทันด่วนขนาดนั้น)

พวกเราเดินอยู่เกือบๆ 4 ชั่วโมงก็ทั่วไซต์ (แต่จริงๆ คงมีซากปรักหักพังที่ยังอยู่ใต้ดินอีกมาก) ตั้งแต่ 11.30 ถึงบ่ายสาม และ...แน่นอนค่ะ เราอดข้าวกลางวันอีกตามเคย เพราะในไซต์ไม่มีร้านอาหารเลย (แหงล่ะ ถ้าใครไปตั้งภัตตาคารกลางเมืองโบราณสมัยโรมันอย่าง Ephesus อิฉันก็จะเขียนจดหมายไปร้องเรียนให้เพิกถอนเหมือนกัน)

โชคดีนะ ที่เอาขนมติดไปด้วย หุหุหุ กินไปก่อนกันตาย

และแล้ว..เราก็จาก Ephesus มาด้วยรอยคล้ำบนผิวกาย รอยยิ้มบนใบหน้า และรอยความทรงจำที่ย้ำเตือนไว้ในใจ ชอบมากๆ เมืองโบราณใกล้ฝั่งทะเล Aegean 2 เมืองนี้ ในที่สุดก็ถึงเวลาจากลา Theirry แล้ว เพราะเราต้องนั่งเรือข้ามฝั่งจาก Kusadasi ไป Samos ซึ่งเป็นเกาะของประเทศกรีซ ขอบคุณมากค่ะ สำหรับการดูแลที่ดีเลิศ หากมีโอกาสจะพาเที่ยวไทยตอบแทน

บ๊าย บาย...ตุรกี ไม่เสียใจเลยที่ได้มา..และถ้ามีเวลา จะไปตามเก็บให้ครบทั่ว Anatolia นะจ๊ะ...